GERÇEK BİR PROTEİN DEPOSU: FALAFEL

Zengin protein kaynağı, vegan dostu falafelin hikayesi firavunlar dönemine kadar uzanır. Falafel, tüm dünyada etin yerini dolduran sokak gıdaları arasına girmiş, Orta Doğu sınırlarını aşmıştır. Genellikle salata, salamura sebzeler, tahinli ve sıcak soslarla birlikte sunulur. Mısır ve Orta Doğu’nun geleneksel yemeği olan falafel, dünyanın dört bir köşesinde damaklarda yer edinmiş bir lezzettir. Falafeli tek başına bir aperatif olarak tüketebileceğiniz gibi, geniş sofralarınıza meze olarak da dahil edebilirsiniz.

Falafel kelimesi, Arapça biber anlamına gelen “filfil”in çoğul hali “falafil” den gelir. Bu kelime diğer birçok kültüre yayılıp “küçük yuvarlak toplar” anlamında kullanılmıştır. Bu yemeğin Arapçası olarak kabul gören falafil 1941’den sonra İngilizcede de kullanılmaya başlanmıştır. Mısır’da ise falafele küçük lezzetli şey anlamına gelen “taʿamiya” denir.

Falafelin ortaya çıkmasıyla ilgili genel olarak kabul gören teori 4 bin yıl öncesine dayanıyor.  Mısırlı Hristiyanlar olan Kıptiler’in Lent Kutlaması sırasında et yerine tükettikleri bir yemekti. Lent Kutlamaları yaklaşık 6 hafta sürer ve eski zamanlarda Lent sırasında et, yumurta, balık gibi ürünlerin tüketilmesi yasak olduğundan et yerine geçecek bir yemeğin bulunması zorunlu hale gelir. Bu uygulama dini bir kutlama olan Lent sırasında insanoğlunun başlangıçta vejetaryen olması inancı nedeniyle gerçekleştirilir. Falafelin geliştirilmesinin ardından İskenderiye bir liman şehri olmasından dolayı yemeğin diğer coğrafyalara yayılması kolaylaşır. Böylece Doğu Akdeniz’e doğru yolculuğa çıkan falafelin yapımında fava fasulyesinin yerini nohut almıştır.

Geleneksel bir yemek olmasının yanında falafel önemli bir vegan besinidir. Protein açısından oldukça zengin ve düşük yağ oranına sahip olması nedeniyle diyet yapanların menüsünde de sıklıkla yer alır. Orta Doğu’da bir sokak yemeği ve meze olarak sevilerek tüketilen falafel, Ramazan ayında yapılan iftar yemekleri arasındadır. Mısır’da bugün hala Kıpti’ler dini tatillerde bol miktarlarda falafel yaparlar. Filistin, Mısır ve İsrail’in ulusal yemekleri arasında sayılan falafelin zaman zaman bu ülkeler arasında tartışmaya neden olduğu görülür. İsrail mutfağında ikonik bir rolü olan falafeli özünde bir Yahudi yemeği olmamasına rağmen Mizrahi Yahudileri tarafından sıklıkla tüketilir. Bunun sebebi falafelin bitkisel bir yiyecek olması nedeniyle Yahudilerin sıkı diyet yasalarına oldukça uygun olmasıdır.

Falafel nohut veya fava fasulyelerinden yapılır, bazı durumlarda ikisinin karışımı da kullanılır. Nohuttan yapılan versiyonu daha çok Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail ve Filistin gibi Orta Doğu ülkelerinde yaygın olup Mısır’da ise sadece Fava fasulyelerinden yapılır. Nohut kullanılan versiyonu için nohutların önceden pişirilmesine gerek yoktur. Bunun yerine nohutlar bir gece önceden ıslatılır ve maydanoz, soğan, sarımsak gibi çeşitli malzemelerle karıştırılarak falafel elde edilir. Nohuttan yapılan falafel yüksek oranda protein, karbonhidrat ve fiber içerir. Çözünebilir fiberin kandaki kolesterolü düşürücü etkisi vardır. Bunun dışında kalsiyum, magnezyum, demir, fosfat gibi çeşitli vitamin ve minerallerce zengin yapısı dikkat çeker.